Ένα φορτηγό “μαύρων διαμαντιών” στη Σκόπελο

Από το 1852 (έτος κατασκευής του πρώτου μεταλλικού ατμόπλοιου με προπέλα και έρμα νερού) μέχρι την δεκαετία του 1930 (που καθιερώθηκαν τα “flat-iron” τύπου φορτηγά με τα αναδιπλούμενα φουγάρα και τους τηλεσκοπικούς ιστούς), αλλά και μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο μεταφέρθηκαν, ενάντια στη ροή των ποταμών, κάτω από τις χαμηλές τους γέφυρες και σε νέες υδάτινες οδούς τα πολύτιμα για την αναπτυσσόμενη βιομηχανία “μαύρα διαμάντια”. Η εξέλιξη της ναυπηγικής οδηγήθηκε έτσι σε έναν νέο τύπο πλοίου για την διακίνηση του κάρβουνου, το “collier”.

Χαρακτηριστική διαμόρφωση χώρων ενός φορτηγού για την μεταφορά κάρβουνου (εικόνα: Illustrated London News Group)

Τον Ιανουάριο του 1950 κατασκευάστηκε στη Σκωτία (σε ναυπηγείο του Grangemouth) ένα τέτοιο φορτηγό, το “Thomas Hardie” (μήκους 85 μ. και πλάτους 13 μ. περίπου). Στη συνέχεια, από το 1968 μέχρι το 1975, ταξίδεψε με το όνομα “Birling” ώσπου το 1976 εγγράφηκε στον ελληνικό εμπορικό στόλο με το όνομα “Χριστόφορος”.

Το φορτηγό πλοίο “Χριστόφορος”, πρώην “Thomas Hardie”, είναι ένα τυπικό παράδειγμα collier (φωτογραφία: αρχείο Underwater Surveying Team)

Τον Οκτώβριο του 1983 το πλοίο χρειάστηκε να ταξιδέψει από τον Βόλο για Πειραιά με φορτίο 2.600 τ. τσιμέντου. Η αλλαγή του καιρού στη διαδρομή συνοδεύτηκε από μια κλίση 7 μοιρών προς τα δεξιά. Κατόπιν συνεννόησης του καπετάνιου και των ιδιοκτητών με τον θάλαμο επιχειρήσεων του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας, το πλοίο οδηγήθηκε στον Πάνορμο της Σκοπέλου με σκοπό την διάσωσή του. Η προσάραξη του πλοίου δεν ήταν δυνατή και έτσι αποφασίστηκε η εγκατάλειψή του.

Σχεδόν 35 χρόνια μετά, το ναυάγιο του “Χριστόφορος” παραμένει σε όρθια θέση στον βυθό του Πανόρμου. Το βάθος στην τροπίδα του ξεπερνά τα 40 μ. Σε συνδυασμό με τον χαρακτηρισμό της ευρύτερης περιοχής ως ενάλιου αρχαιολογικού χώρου (βάσει της ΥΑ 23181/12-9-1969), δεν έμειναν πολλά περιθώρια για καταδύσεις μέχρι πρόσφατα.

Τον περασμένο χειμώνα, με πρωτοβουλία του Καταδυτικού Κέντρου Σκοπέλου, ένα κλιμάκιο της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων επισκέφθηκε την περιοχή. Μετά από αυτοψία και αποτύπωση του ναυαγίου ακολούθησε η εισήγηση για επαναοριοθέτηση του ενάλιου αρχαιολογικού χώρου εξαιρώντας τμήμα του όρμου στο οποίο βρίσκεται ο “Χριστόφορος”. Από φέτος (σύμφωνα με το ΦΕΚ 228 Α.Α.Π./15-10-2018) η θέση του ναυαγίου που επισημαίνεται στον ναυτικό χάρτη του όρμου Πανόρμου, αποτελεί έναν νέο καταδυτικό προορισμό για τους επισκέπτες των Σποράδων.

Κάτοψη από 3Δ μοντέλο του ναυαγίου “Χριστόφορος” (φωτογραφίες, επεξεργασία: Α. Κτίστης

Τα ναυάγια αποτελούν ένα ξεχωριστό θέμα για τους αυτοδύτες που εκτός από το ιστορικό βάθος με το οποίο εμπλουτίζουν την καταδυτική εμπειρία, μετατρέπονται με τον χρόνο σε πεδία παρατήρησης της θαλάσσιας ζωής (εν είδει τεχνητών υφάλων). Η ναυαγιοκατάδυση είναι μια εμπειρία που συνδυάζει δραστηριότητα στο φυσικό περιβάλλον, επαφή με τον πολιτισμό μιας περιοχής και ευκαιρίες για νέες γνώσεις. Συγκεντρώνει δηλαδή όλα τα χαρακτηριστικά ενός ταξιδιού περιπέτειας.

Οι Βόρειες Σποράδες εκτός από το μεγαλύτερο σε έκταση θαλάσσιο πάρκο της Ευρώπης φιλοξενούν κι ένα πλήθος ναυαγίων από όλο το ιστορικό εύρος. Το “Χριστόφορος” είναι ίσως το πιο καλοδιατηρημένο ναυάγιο πλοίου στην ευρύτερη περιοχή και προσφέρεται πλέον για υποβρύχιες επισκέψεις σε όσους έχουν ή θέλουν να αποκτήσουν την ανάλογη εμπειρία σε τέτοιου είδους καταδύσεις.

Author: Kimon Papadimitriou

Kimon Papadimitriou, Dr Ing Rural and Surveying Engineering, is member of Laboratory Training Staff at the School of Rural and Surveying Engineering, Faculty of Engineering, Aristotle University of Thessaloniki. In 2015 he developed the PADI Underwater Survey Diver distinctive specialty training course. Subsequently, he was certified to teach the Wreck Detective training course.