Προστασία και Ανάδειξη της Ενάλιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς

Το 2001 τα κράτη μέλη των Ηνωμένων Εθνών συμφώνησαν στις βασικές αρχές για την προστασία της Ενάλιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς (ΕΠΚ), οι οποίες είναι η υποχρέωση διατήρησής της, η επιτόπου διατήρησή της κατά προτεραιότητα, η μη εμπορική εκμετάλλευσή της και η διαμοίραση της σχετικής εκπαίδευσης και πληροφόρησης (UNESCO, 2001). Από το 2014 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, επισημαίνοντας την ανάγκη διαχείρισης της ΕΠΚ, σχεδιάζει την διάθεση χαρτών για τα ναυάγια και τους ενάλιους αρχαιολογικούς χώρους, τους προστατεύει μέσω της ενσωμάτωσής τους στα χωροταξικά σχέδια και αναγνωρίζει τη δυνατότητα προσέλκυσης της βιομηχανίας παράκτιου τουρισμού ως ευνοϊκότερου περιβάλλοντος για ευκαιρίες απασχόλησης (EC, 2014).

Στη χώρα μας ήδη από το 1948 μέχρι το 2012 έχουν εκδοθεί 152 ΦΕΚ για την προστασία ενάλιων ή παράλιων αρχαιολογικών χώρων και μνημείων σε 128 περιοχές της ελληνικής επικράτειας (σύμφωνα με το http://listedmonuments.culture.gr/search_declarations.php). Από το 2003, με τον χαρακτηρισμό των ναυαγίων ως πολιτισμικών αγαθών (ΦΕΚ 1701/Β/19-11-2003), συμπεριλαμβάνονται στην ΕΠΚ και τα βυθισμένα πλοία και αεροσκάφη άνω των 50 ετών από την ημερομηνία ναυαγήσεώς τους. Βάσει του European Marine Observation and Data Network (EMODnet), στις ελληνικές θάλασσες εντοπίζονται περί τα 2.000 ναυάγια (κάποια από τα οποία έχουν ανελκυστεί).

Η ψήφιση του Ν.3028/2002 “Για την Προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς” (ΦΕΚ A-153/28-6-2002), ακολουθήθηκε από 36 ΦΕΚ σχετικά με κηρύξεις – οριοθετήσεις θαλάσσιων περιοχών αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Στη συνέχεια, καθώς ο Ν.3409/2005 περί “Καταδύσεων Αναψυχής και άλλων διατάξεων” (ΦΕΚ 273/Α/4-11-2005), προβλέπει τη λειτουργία τέτοιων χώρων για επισκέψεις αυτοδυτών με συνοδεία, τα τελευταία χρόνια ψηφίστηκαν για την “Ίδρυση Ενάλιων Επισκέψιμων Αρχαιολογικών Χώρων” οι “όροι, προϋποθέσεις λειτουργίας και επιτρεπόμενες δραστηριότητες εντός αυτών” σε 3 θαλάσσιες περιοχές: Μεθώνης – κόλπου Ναυαρίνου (ΦΕΚ 2489/Δ/3-10-2013), Νήσων Σποράδων – Δυτικό Παγασητικό (ΦΕΚ 119/Β/21-1-2015) και Λαυρεωτικής Μακρονήσου (ΦΕΚ 2655/Β/9-12-2015).