Τη νύχτα της 28ης προς 29ης Μαρτίου 1941 το Πολεμικό Ναυτικό απώλεσε το ναυαγοσωστικού ΜΙΜΗΣ όταν αυτό προσέκρουσε σε φίλια νάρκη. Το δυστύχημα του επιταγμένου σκάφους επισκιάστηκε από την γερμανική εισβολή που έλαβε χώρα μόλις δυο μέρες αργότερα.
Το σκάφος είχε ναυπηγηθεί το 1888 στα ναυπηγεία John Readhead & Co στα South Shields της Αγγλίας για λογαριασμό της βρετανικής εταιρίας William & Thomas Jolliffe που είχε ήδη 36 χρόνια δράσης στον τομέα των ρυμουλκήσεων. Ακολουθώντας την εταιρική παράδοση έλαβε το όνομα JANE JOLLIFFE για να τιμήσει ένα από τα θηλυκά μέλη της οικογένειας Joliffe. Είχε ολική χωρητικότητα 235 κόρων, διαστάσεις 40,53 x 6,85 x 3,89 μέτρα, διέθετε μια τρικύλινδρη ατμομηχανή τριπλής εκτόνωσης που απέδιδε 101 ονομαστικούς ίππους και μπορούσε να κινηθεί με μέγιστη ταχύτητα 12 κόμβων. Χαρακτηριστικό του μονέλικου JANE JOLLIFFE ήταν οι δυο ψηλές τσιμινιέρες. Το σκάφος που είχε την έδρα του στο Λίβερπουλ πέρασε το 1908, μαζί με τα υπόλοιπα πέντε πλοία της εταιρίας του, στην ιδιοκτησία της Alexandra Towing Co Ltd.
Το JANE JOLLIFFE με την αρχική του διαμόρφωση.
Το 1913 πουλήθηκε στη γαλλική εταιρία Société Provençale de Remorquage και μετονομάστηκε PHOCÉEN. Τον Ιανουάριο του 1915 επιτάχθηκε από το γαλλικό Πολεμικό Ναυτικό και στάλθηκε να υπηρετήσει στη Θεσσαλονίκη. Μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου το PHOCÉEN επιστράφηκε στους ιδιοκτήτες του και το 1920 περιήλθε στη Société Nationale de Sauvetage et de Remorquage “France” και εξοπλίστηκε με δέκα αντλίες νερού ικανές να διοχετεύσουν 560 τόνους νερού ανά ώρα, ενώ αφαιρέθηκε το ένα από τα δυο φουγάρα. Δυο χρόνια αργότερα η διαχείριση του σκάφους θα περάσει στην Union Française et Maritime με την έδρα του να παραμένει η Μασσαλία.
Το JANE JOLIFFE μετά την αφαίρεση του δεύτερου φουγάρου.
Το 1925 το PHOCÉEN αγοράστηκε από την εταιρία του Γεώργιου Κ. Στρίγκου (Κρανίδι, 1878-Αθήνα, 1956), ενός επιχειρηματία με πολυσχιδή δραστηριότητα. Από τραπεζικός υπάλληλος έφτασε να είναι συνιδρυτής της Τράπεζας Στρίγκου-Εμπειρίκου, ενώ μεταξύ άλλων ίδρυσε βιομηχανία καλλυντικών, ελαιουργείο, ναυτιλιακή εταιρία και συμμετείχε σε σειρά άλλων εταιριών. Ο Στρίγκος εκλεγόταν δημοτικός σύμβουλος Πειραιά από το 1914 ενώ το 1926 εκλέχθηκε βουλευτής και δυο χρόνια αργότερα ορίστηκε γερουσιαστής. Το ναυαγοσωστικό μετονομάστηκε ΜΙΜΗΣ και υψώνοντας ελληνική σημαία τον Ιανουάριο του 1926 έλαβε τον αριθμό 805 του Νηολογίου Πειραιώς όπου καταχωρήθηκε με ολική χωρητικότητα 276 κόρων και καθαρή 53.
Το ΜΙΜΗΣ (Πηγή: Brockport Normal School Collection)
Η άφιξη του πλοίου στον Πειραιά ανακοινώθηκε από τον ημερήσιο τύπο στις 11 Ιανουαρίου με πανηγυρικό τρόπο: «Προερχόμενο εκ Μασσαλίας κατέπλευσε σήμερον εις τον λιμένα μας το ναυαγοσωστικό ΜΙΜΗΣ … ηγοράσθη παρά του κ. Γ. Στρίγκου αντί λιρών στερλινών 2.500. Είναι τόνων 300, με δύναμιν μηχανής 730 ίππων, με 6 αντλίας των 400 τόνων την ώρα, με ασύρματον αποστάσεως 300 μιλίων και με καταδυτικές μηχανές και μηχανές δι’ υποβρυχίους συγκολλήσεις. Τοιούτον ναυαγοσωστικόν ως πληροφορούμεθα δεν είχε αποκτήσει μέχρι τούδε ο λιμήν Πειραιώς.» Την εποχή εκείνη τα διαθέσιμα ναυτικά βοηθήματα ήταν ελάχιστα και η ακτοπλοΐα γινόταν με εμπειρικό τρόπο, οπότε ήταν εξαιρετικά συχνές οι προσαράξεις. Το ΜΙΜΗΣ αποτέλεσε μια πολύτιμη μονάδα καθώς ήταν αυτό και το ΆΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ της εταιρίας Βερνίκου, ήταν τα μόνα μεγάλα ελληνικά ναυαγοσωστικά, και πήρε μέρος σε δεκάδες ναυαγιαιρεσίες. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε μερικά παραδείγματα. Το Φεβρουάριο του 1929 ο Γ. Στρίγκος αγόρασε αντί 700 λιρών το ναυάγιο του ατμόπλοιου ΑΡΙΑΔΝΗ που είχε βυθιστεί στην είσοδο του λιμένος Μυτιλήνης. Το ΜΙΜΗΣ έσπευσε εκεί και εργάστηκε για την ανέλκυση του σκάφους που έφερε φορτίο από 200 τόνους σιτάρι. Το Φεβρουάριο του 1929 το ναυαγοσωστικό ανέλκυσε μετά από εργασίες ημερών το επιβατηγό ΒΟΛΟΣ που είχε ημιβυθιστεί στην Αμουλιανή του Αγίου Όρους. Πήρε επίσης μέρος στην επιτυχημένη ανέλκυση του επιβατηγού ατμόπλοιου ΜΥΚΑΛΗ, το οποίο είχε προσαράξει στους Οθωνούς το Μάιο του 1930, και στις προσπάθειες διάσωσης του ιταλικού ατμόπλοιου CAMPIDOGLIO στο Bourgas της Βουλγαρίας το Φεβρουάριο του 1931. Η οικονομική κρίση του 1929 δημιούργησε μεγάλα προβλήματα στις επιχειρήσεις του Γ. Στρίγκου και σε μια προσπάθεια αναδιοργάνωσης τους, η κυριότητα του ΜΙΜΗΣ περιήλθε το 1930 στον «Οίκον Στρίγκου Α.Ε.» αντί διακοσίων χιλιάδων δραχμών.
Το ΜΙΜΗΣ.
Στις 28 Οκτωβρίου 1940 το ΜΙΜΗΣ επιτάχθηκε στη Θεσσαλονίκη από την ελληνική κυβέρνηση, εξοπλίστηκε και εντάχθηκε στη δύναμη του Πολεμικού Ναυτικού ως βοηθητικό ναρκαλιευτικό. Στις 17 Δεκεμβρίου 1940 το οπλιταγωγό ΙΩΝΙΑ προσάραξε κατά τον πλού από τον Πειραιά προς το Μεσολόγγι και αποκολλήθηκε δυο ημέρες αργότερα με τη βοήθεια του ΜΙΜΗΣ. Το σκάφος κατόπιν διατέθηκε στην Ναυτική Αμυντική Περιοχή 1, η οποία είχε την έδρα της στην Πάτρα, προκειμένου να περιπολεί το αμυντικό ναρκοπέδιο που προφύλασσε τις προσβάσεις στον Πατραϊκό.
Μετά το Φεβρουάριο του 1941 το ΜΙΜΗΣ μεταφέρθηκε υπό τη διοίκηση της Ναυτικής Αμυντικής Περιοχής 3 που είχε την έδρα της στον Πειραιά. Στα τέλη Μαρτίου, παραμονές της ναυμαχίας του Ματαπά, έφθασαν στο Γ.Ε.Ν. πληροφορίες που έκαναν λόγο για ενδεχόμενη προσβολή του Πειραιά από ιταλικές τορπιλακάτους. Ανάμεσα στα μέτρα που πήρε η ΝΑΠ/3 ήταν η οργάνωση ειδικών περιπολιών και το ΜΙΜΗΣ συμμετείχε στο σχεδιασμό πραγματοποιώντας την πρώτη περιπολία στα όρια του ναρκοπεδίου Αιγίνης – Φλεβών από το βράδυ της 27ης Μαρτίου μέχρι το επόμενο πρωί. Σύμφωνα με την απόρρητη διαταγή Κ 27/4332 του Ελληνικού Γενικού Επιτελείου Ναυτικού, στις 23 Αυγούστου 1940, κοινοποιήθηκε το σχέδιο ποντίσεως του ναρκοπεδίου που θα εκτεινόταν από το Ακρωτήριο Τούρλος της Αίγινας μέχρι τις Φλέβες. Την ημέρα της κηρύξεως του πολέμου δόθηκε από το Γ.Ε.Ν. το εκτελεστικό σήμα της παραπάνω διαταγής για την πόντιση του ναρκοπεδίου. Τη νύχτα της 29ης προς την 30η Οκτωβρίου πραγματοποιήθηκε η πόντιση του ναρκοπεδίου με νάρκες Vickers και Μωραΐτη από τα αντιτορπιλικά ΠΑΝΘΗΡ, ΑΕΤΟΣ, ΙΕΡΑΞ και ΥΔΡΑ καθώς και του πλοίου φάρων ΩΡΙΩΝ, υπό την προστασία των αντιτορπιλικών Β.ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ΛΕΩΝ και ΣΠΕΤΣΕΣ. Ωστόσο η πόντιση των ναρκών έγινε αντικανονικά και ανώμαλα και έτσι χρειάσθηκε να γίνουν δυο ακόμη προσπάθειες για να συμπληρωθούν τα διάκενα με πόντιση ναρκών από μια φορτηγίδα της Διοίκηση Τορπιλών και Ναρκών.
Σχέδιο του ναρκοπεδίου Αιγίνης – Φλεβών. (αρχείο YIN)
Στις 20.00 το βράδυ της 28ης Μαρτίου το ΜΙΜΗΣ αναχώρησε για τη δεύτερη περιπολία του. Κυβερνήτης του ΜΙΜΗΣ στη μοιραία αποστολή ήταν ο Γεώργιος Κιάφας και το πλήρωμα του αποτελούνταν από 27 άτομα, 15 του Εμπορικού Ναυτικού και 12 του Πολεμικού. Ο επικεφαλής του πληρώματος του Π.Ν., έφεδρος Σημαιοφόρος Ηλίας Ντεγιάννης, είχε τοποθετήσει οπτήρες τόσο στην πλώρη όσο και στην πρύμνη ενώ ο ίδιος είχε παραμείνει στη γέφυρα του σκάφους. Μισή ώρα μετά τα μεσάνυχτα το ΜΙΜΗΣ έπλεε στη βόρεια πλευρά του ναρκοπεδίου σε ήρεμη θάλασσα και με καλή ορατότητα. Το σκάφος είχε λάβει πορεία βορειοανατολική και βρισκόταν το Ακρωτήριο Τούρλος της Αίγινας όταν ακούστηκε ένας υπόκωφος κρότος. Από λάθος χειρισμό το ναυαγοσωστικό είχε εισέλθει εντός του ναρκοπεδίου με αποτέλεσμα την πρόσκρουση του σε μια νάρκη. Ορισμένα μέλη του πληρώματος έσπευσαν να καθαιρέσουν τη σωσίβια λέμβο όταν ξαφνικά το σκάφος συνταράχθηκε από μια δυνατή έκρηξη. Φλόγες ξεπήδησαν από το πρωραίο τμήμα που αμέσως κατέρρευσε. Έχοντας απωλέσει την ευστάθεια του το ΜΙΜΗΣ βυθίστηκε μέσα σε τρία λεπτά χωρίς να δώσει τον απαραίτητο χρόνο για την οργάνωση της εγκατάλειψης του. Από τα 27 μέλη του πληρώματος μόνο πέντε κατάφεραν να φθάσουν στη σωσίβια λέμβο που επέπλευσε μετά τη βύθιση. Ο ένας από αυτούς αργότερα κατέληξε στο Ναυτικό Νοσοκομείο Πειραιά. Οι ναυαγοί προσπάθησαν αρχικά να προσεγγίσουν στην κοντινή ακτή της Αίγινας αλλά μη έχοντας κουπιά στη λέμβο δεν το κατόρθωσαν. Έτσι αφέθηκαν να τους παρασύρει ο βορειοδυτικός άνεμος προς τις Φλέβες όπου έφτασαν περί τις 12.30 το επόμενο πρωί και περισυνελέγησαν μισή ώρα αργότερα από λέμβο του τορπιλοβόλου ΑΙΓΛΗ. Ένας από τους τέσσερις διασωθέντες ήταν ο Σημαιοφόρος Ντεγιάννης ο οποίος κατά την κατοχή έδρασε σε αντιστασιακή οργάνωση και εκτελέστηκε το 1942 από τους Γερμανούς όταν τον συνέλαβαν να στέλνει σήματα με ασύρματο στη Μέση Ανατολή.
Αν και ορισμένες διαδικτυακές πηγές αναφέρουν ότι το σκάφος ανελκύστηκε από τους Γερμανούς και επισκευάστηκε το 1943 ως ανθυποβρυχιακό με διακριτικό GA.23, η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Το ναυάγιο του ΜΙΜΗΣ παραμένει στον τόπο που βυθίστηκε, ανέπαφο καθώς απέφυγε της προσοχής των συνεργείων διάλυσης ναυαγίων που έδρασαν με φρενίτιδα στις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες.
Το 1996 ο επαγγελματίας αυτοδύτης Κώστας Θωκταρίδης στο πλαίσιο των ερευνών που έκανε στην περιοχή εντόπισε ένα ναυάγιο το οποίο και ταυτοποίησε ότι ανήκε στο ΜΙΜΗΣ. Το άτυχο ναυαγοσωστικό στέκεται και σήμερα όρθιο στο βυθό σε βάθος από 70 έως 80 μέτρα. Το πρωραίο τμήμα έχει καταστραφεί από την έκρηξη αλλά ένα τμήμα είκοσι μέτρων από το υπόλοιπο σκάφος διατηρείται σε αρκετά καλή κατάσταση. Σε απόσταση τριάντα μέτρων από το ναυάγιο βρέθηκαν ακόμη η τσιμινιέρα του και μέρος της υπερκατασκευής που προφανώς αποσπάστηκαν είτε κατά την έκρηξη, είτε κατά την κάθοδο του στο βυθό. Η θέση του ναυαγίου είναι σαφώς εντός των ορίων που είχε το ελληνικό ναρκοπέδιο, κάτι που επιβεβαιώνει ότι η βύθιση του οφειλόταν σε λάθος του κυβερνήτη.
Η πρύμνη του ΜΙΜΗΣ σήμερα. (Κ. Θωκταρίδη)
Αν και το ναρκοπέδιο Αιγίνης – Φλεβών χαρακτηρίστηκε ως αμυντικό, στην πράξη λειτούργησε αντίθετα καθώς και τα τέσσερα σκάφη που απωλέσθηκαν σε αυτό ήταν – στις εκάστοτε χρονικές στιγμές – φίλια. Το δεύτερο θύμα του ναρκοπεδίου ήταν το αγγλικό φορτηγό πλοίο CLAN CUMMING το οποίο εισήλθε από λάθος εντός του ναρκοπεδίου στις 15 Απριλίου 1941 και βυθίστηκε στα ανοιχτά του Ακρωτηρίου Τούρλος. Οι Γερμανοί δεν κατήργησαν το ελληνικό ναρκοπέδιο, αλλά το διατήρησαν και τοποθέτησαν παράλληλα προς αυτό δικά τους ναρκοπέδια. Στην νοτιοανατολική άκρη του ναρκοπεδίου, κοντά στις Φλέβες, βυθίστηκε στις 20 Μαΐου 1941 το ιταλικό αντιτορπιλικό CURTATONE, παρασύροντας στο θάνατο 94 μέλη του πληρώματος του. Σε μικρή απόσταση από το ναυάγιο του ΜΙΜΗΣ βρίσκεται το κουφάρι του γερμανικού υποβρυχίου U-133, το οποίο βυθίστηκε αύτανδρο στις 14 Μαρτίου 1942 όταν επίσης προσέκρουσε σε μια από τις νάρκες.
Ενδεικτική βιβλιογραφία:
- Καββαδίας Επαμεινώνδας, Ο Ναυτικός Πόλεμος του 1940 όπως τον έζησα, εκδ.Πυρσός, Αθήνα, 1950.
- Μπαφούνη Ευαγγελία – Μέλιος Νίκος, «Γεώργιος Στρίγκος», Πειραιάς 2006.
- Ντούνης Χρήστος, Τα ναυάγια στις ελληνικές θάλασσες – 1951-2000, Finatec Α. Ε., 2001.
- Φωκάς Δημήτριος, Έκθεση επί της δράσεως του Β.Ναυτικού κατά τον πόλεμο 1940-44, Ιστορική Υπηρεσία Β.Ν., Αθήνα, 1953
- Lafon Roger, A l’appel des S.O.S., Journal de la Marine marchande, Paris, 1927
- Nicholson Tim, Take the Strain: The Alexandra Towing Co and the British Tugboat Business, 1833-1987, Liverpool, 1990.
- Patrouilleur PHOCÉEN I, marine forum, http://pages14-18.mesdiscussions.net
- Αρχείο Υπηρεσίας Ιστορίας Ναυτικού
- Νηολόγιο Πειραιώς
- Lloyd’s Register
