Fetich Boulen: Η απώλεια της Νίκης.

Όπως κάθε πλοίο που βυθίστηκε σε πόλεμο, το Fetich Boulen μπορεί να ανήκει σε μια ιστορία φαινομενικά απίστευτης νίκης ή σε μια αναπάντεχης ήττας, ανάλογα από ποια πλευρά προσεγγίζεται. Θα μπορούσε να είναι η ιστορία της ηρωοποίησης του Νικολάου Βότση, κυβερνήτη του τορπιλοβόλου «Τ-11» που βύθισε το Fetich Boulen, ή των επτά τούρκων που χάθηκαν στην καταστροφή του. Μπορεί να ενταχθεί στην ευρύτερη ιστορία των γεγονότων που γνώρισε και υπέμεινε το λιμάνι της Θεσσαλονίκης, ή να σηματοδοτήσει την έναρξη μιας σειράς επιτυχιών που ακολούθησαν για τους Έλληνες κατά τη διάρκεια του Α ‘Βαλκανικού Πολέμου. Αυτή είναι η γοητεία των ναυαγίων: οι ιστορίες τους αποκαλύπτουν διαφορετικές πτυχές, που οφείλονται στις διαφορετικές προσεγγίσεις. Αυτό που για κάποιους είναι τόπος νίκης, μπορεί για κάποιους άλλους να αποτελεί υγρό τάφο.

Εικόνα 1: Φωτογραφία του Fetich Boulen μεταξύ 1905 και 1906, (Istanbul University Archive, πηγή: WikiCommons).

Εικόνα 2: Αναφορά στη βύθιση του Fetich Boulen στην εφημερίδα «ΕΣΠΕΡΙΝΗ», 21 Οκτωβρίου (κατά Ιουλιανό ημερολόγιο), 1912, (Ιστορική Συλλογή Βαλκανικών Πολέμων).

Το Feth-i Bülent, το οθωμανικό (τουρκικό) όνομα του πλοίου μεταφράζεται σε «Μεγάλη Νίκη». Είναι τόσο κατάλληλη όσο και ειρωνική αυτή του η ονομασία, καθώς συμμετείχε πράγματι σε μια “μεγάλη νίκη” κατά τη διάρκεια της ζωής του. Η νίκη δεν ήταν δική του, αλλά αποδόθηκε στον Έλληνα αξιωματικό του ναυτικού Νικόλαο Βότση με την βύθισή του. Τη νύχτα της 31ης Οκτωβρίου 1912, ο Βότσης κυβερνώντας το «Τ-11» μέσα στο ναρκοπέδιο και στο σκοτάδι του κατεχόμενου από την Οθωμανική αυτοκρατορία λιμανιού της Θεσσαλονίκης, κατάφερε να εξαπολήσει τρεις τορπίλες κατά του θωρηκτού Fetich Boulen. Παρά το γεγονός ότι η μια τορπίλη έχασε την πορεία της και εξερράγη στην αποβάθρα, οι άλλες δύο συνάντησαν τον στόχο τους με αποτέλεσμα το θωρηκτό να ανατραπεί, ενώ το «Τ-11» εξήλθε άθικτο από το λιμάνι.

Εικόνα 3: Λιθογραφία καρτ ποστάλ που απεικονίζει την επίθεση στο Fetich Boulen και πορτραίτο του Νικολάου Βότση (Μακεδονική κληρονομιά, πηγή: WikiCommons).

Η βύθιση του φλεγόμενου Fetich Boulen ήταν συνηθισμένη εικόνα στις καρτ ποστάλ της εποχής, διατηρώντας έτσι τη μνήμη του γεγονότος για πάντα. Ένα πορτρέτο του Βότση διακοσμεί την κάτω αριστερή γωνία με το πρόσωπό του βλοσυρό αλλά φαινομενικά ικανοποιημένο. Ο Βότσης χαρακτηρίστηκε ήρωας και προάχθηκε σε Πλωτάρχη, για την καταστροφή του Fetich Boulen (μετά από το εντυπωσιακό πέρασμα μέσα στο οθωμανικό τότε λιμάνι και τα ναρκοπέδια) χωρίς να προκληθούν ζημιές στο ελληνικό πλοίο και στο πλήρωμά του. Η νίκη μνημονεύεται από το κεντρικό κατάρτι του βυθισμένου πλοίου που τοποθετήθηκε ως λάφυρο στην κορυφή του Λευκού Πύργου της Θεσσαλονίκης και αργότερα με μια προτομή του ίδιου του Βότση, συμβολίζοντας μια νίκη λιγότερο σημαντική στο πεδίο της μάχης απ’ ότι σε ψυχολογικό επίπεδο. Το γεγονός ανύψωσε το ελληνικό ηθικό και σήμανε την έναρξη για μια σειρά από κάποιες ελληνικές επιτυχίες κατά των Τούρκων που συνεχίστηκαν αργότερα κατά τη διάρκεια του Πρώτου Βαλκανικού Πολέμου.

Εικόνα 4: Καρτ ποστάλ με τη φωτογραφία του Νικολάου Βότση. “Η υποδουλωμένη θάλασσα, τα βράχια, το ακρωτήρι, όταν άκουσαν ότι αναζητούσε νίκες από τον πυθμένα της, βγήκαν στο γαλάζιο κύμα, όλες οι ψυχές που βρήκαν τη μνήμη για την ελευθερία”, (Ιστορική Συλλογή Βαλκανικών Πολέμων).

Ενώ οι Έλληνες γιόρτασαν τη βύθιση του Fetich Boulen, αυτό αποτέλεσε μία από τις πολλές συνιστώσες που έπαιξαν ρόλο στην αποδυνάμωση των Τούρκων. Το πιστό θωρηκτό είχε υπηρετήσει στο οθωμανικό ναυτικό και έζησε ένα μεγάλο μέρος των αναταραχών στα Βαλκάνια και στη Μαύρη Θάλασσα κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών του 19ου αιώνα, όπως και οι επτά ναυτικοί που έχασαν τη ζωή τους κατά την επίθεση. Το Fetich Boulen, βετεράνος του Ρωσο-τουρκικού Πολέμου του 1877-1878, ήταν βρετανικής κατασκευής θωρηκτό με τέσσερα όπλα 9 ιντσών, από το ναυπηγείο «Thames IronWorks», του 1868, με δύναμη 3250 ίππων – σχεδόν τρεισήμισι φορές περισσότερο από την πιο ισχυρή Ferrari σήμερα. Το θωρηκτό κατά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο δεν θεωρήθηκε αξιόμαχο αλλά αντί να παροπλιστεί ανακαινίστηκε και πήρε την τελευταία του θέση στον Θερμαϊκό για την φύλαξη του λιμανιού της Θεσσαλονίκης. Ο χώρος των υπολειμμάτων του Fetich Boulen δεν είναι το ίδιο ξεκάθαρος σήμερα όσο το ιστορικό γεγονός της βύθισής του με την ταυτόχρονη καταγραφή μιας νίκης και μιας απώλειας.

Εικόνα 5: Έργο του Rufin Sudkovsky που απεικονίζει το Fetich Boulen στη μάχη με το ατμόπλοιο Russian Vesta στη Μαύρη Θάλασσα κατά τη διάρκεια του Ρωσο-τουρκικού πολέμου του 1877, (Κεντρικό Ναυτικό Μουσείο της Αγίας Πετρούπολης, πηγή: WikiCommons).

Αναφορές

  • Gardiner, Robert, ed. (1979). Conway’s All the World’s Fighting Ships: 1860–1905. London.
  • Langensiepen, Bernd & Güleryüz, Ahmet (1995). The Ottoman Steam Navy 1828–1923. London.
  • ‘The Historical Collection of Balkan Wars’, The Historical Association of the Balkan Wars: http://www.balkanwars.gr/vithissi-tou-fetich-boulen.html.

[∗] Issabella Orlando είναι απόφοιτη του King’s College London, συγγραφέας, αυτοδύτης και φιλόδοξη ενάλια αρχαιολόγος. Εμπνευσμένη από την ανακάλυψη του πολύχρωμου κόσμου μας, του σήμερα και της αρχαιότητας και με υπόβαθρο Κλασσικών Σπουδών, επιδιώκει να εφαρμόσει τα διαθεματικά ενδιαφέροντά της στην πρωτοποριακή αρχαιολογική έρευνα και στην διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς.


[∗∗] Η Ελπίδα Κατωπόδη, απόφοιτος του Τμήματος Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης με μεταπτυχιακό στην Ναυτική και Ενάλια Αρχαιολογία (Universidad de Cádiz, CEI. MAR) είναι αυτοδύτης και συμμετέχει στις ερευνητικές δραστηριότητες της Ομάδας Εναλίων Αποτυπώσεων από το 2019.

Author: Ομάδα Εναλίων Αποτυπώσεων

Η Ομάδα Εναλίων Αποτυπώσεων (ΟΕΑ) του Εργαστηρίου Τοπογραφίας, στο Τμήμα Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών, συνεργάζεται με τα μέλη της καταδυτικής κοινότητας για την αναζήτηση, την τεκμηρίωση, την μελέτη και την ανάδειξη των ιδιαιτεροτήτων του θαλασσίου περιβάλλοντος, αναλαμβάνοντας συγχρόνως την σχετική ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού. Μέσω εξειδικευμένων προγραμμάτων εκπαίδευσης και ενάλιων δραστηριοτήτων που συντονίζουν ή συμμετέχουν τα μέλη της ΟΕΑ επιδιώκεται η ασφαλής και υπεύθυνη προσέγγιση στα βυθισμένα τεκμήρια της φυσικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς.