Α/Π ΠΑΝΑΓΗΣ

Το ναυάγιο Α/Π ΠΑΝΑΓΗΣ προκλήθηκε λόγω κακοκαιρίας στην Επανωμή Χαλκιδικής το 1936. Ναυπηγήθηκε ως OLGA στη Γένοβα το 1895 και σύντομα πουλήθηκε στη Cie. Maritime Marmara. Το 1902 το αγόρασε ο Μιχάλης Ν. Βερνίκος, ενώ με την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου πουλήθηκε παίρνοντας το όνομα FRANCE. Το 1923 αγοράστηκε εκ νέου από τον Μιχάλη Ν. Βερνίκο και μετονομάστηκε σε ΠΗΝΕΛΟΠΗ. Το τελικό του όνομα το πήρε το 1924 όντας ιδιοκτησία του πλοιάρχου Γεράσιμου Φωκά.

«Μεσάνυχτα. Ο ΠΑΝΑΓΗΣ παλεύει με τα μανιασμένα κύματα έξω από την χερσόνησο της Σιθωνίας. Σκοτάδι πίσσα.»

Το ατμόπλοιο ΠΑΝΑΓΗΣ είχε ένα άσχημο τέλος… Προσαραγμένο επί τέσσερις μέρες σε συνθήκες θύελλας, βυθίστηκε λίγα μέτρα από τις ακτές της Επανωμής και τρείς από τους επιβαίνοντες έχασαν τη ζωή τους στα παγωμένα νερά.

Το μικρό φορτηγοποστάλι είχε ναυπηγηθεί το 1895 στα ναυπηγεία Ανσάλντο στη Sestri Ponente της Γένοβας με το όνομα OLGA για Έλληνες ιδιοκτήτες. Ήταν ένα μικρό σκάφος 188 κόρων ολικής χωρητικότητας, με διαστάσεις 40,7 Χ 5,8 μέτρα και το κινούσε μια δικύλινδρη ατμομηχανή κατασκευής των ναυπηγείων. Σύντομα πουλήθηκε στη Cie. Maritime Marmara ιδιοκτησίας του A.H.Konovalov που είχε την έδρα του την Οδησσό. Το 1902 το αγόρασε ο Μιχάλης Ν. Βερνίκος που κατοικούσε στην Κωνσταντινούπολη. Η οικογένεια Βερνίκου είχε καταγωγή από τη Σίφνο και μέλη της είχαν μεταναστεύσει στην Κωνσταντινούπολη στο τρίτο τέταρτο του 19ου αιώνα. Ο υιός του Μιχάλη αργότερα υιοθετήθηκε από τον Ευγένιο Ευγενίδη και αναφερόταν ως Νικόλαος Βερνίκος-Ευγενίδης.

ΠΑΝΑΓΗΣ

Το ΟΛΓΑ στην Κωνσταντινούπολη (συλλογή J. Kruesmann)

Με την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου, η οικογένεια Βερνίκου κινδύνευε να χάσει τα πλοία τα οποία εξαιτίας της ελληνικής καταγωγής τους μπορεί να κατάσχονταν από τις τουρκικές αρχές. Για να διατηρήσουν τα πλοία μετέφερε τους τίτλους ιδιοκτησίας τους σε διάφορους λεβαντίνους της Πόλης. Έτσι το πλοίο πέρασε στον I. Crespin και ύψωσε γαλλική σημαία παίρνοντας το όνομα FRANCE αλλά συνέχισε να ταξιδεύει στις ακτοπλοϊκές γραμμές της Θάλασσας του Μαρμαρά. Το 1923 ο Μιχ. Βερνίκος έφερε το πλοίο στον Πειραιά όπου νηολογήθηκε (α/α 513) και μετονομάστηκε σε ΠΗΝΕΛΟΠΗ. Το Απρίλιο του 1924 το αγόρασε ο Κεφαλλονίτης πλοίαρχος Γεράσιμος Φωκάς και ταξίδεψε στην ακτοπλοΐα για λογαριασμό του και το 1929 για την Ατμοπλοΐα Φθιώτιδος, ενώ το 1932 έκανε έκτακτα δρομολόγια μεταξύ Καβάλας και Θάσου.

Σε ένα τεύχος του περιοδικού «Ναυτική Ελλάς», πριν 80 χρόνια, ο Δημ. Μπόγρης περιγράφει ένα ταξίδι με το ΠΑΝΑΓΗΣ:

«Μεσάνυχτα. Ο ΠΑΝΑΓΗΣ παλεύει με τα μανιασμένα κύματα έξω από την χερσόνησο της Σιθωνίας. Σκοτάδι πίσσα. Ο αέρας λυσσομανάει. Κανένα πόρτο κοντά μας και κανένα φανάρι για να μας καθοδηγεί. Είμαι στη γέφυρα με τους δυο καπετανέους. Είναι κι οι δυό υπέροχοι, ο καθένας με τον δικό του τρόπο, σωστοί θεοί της θάλασσας. Αγωνίζονται πώς να υποφέρει λιγότερο το καράβι από τον κλυδωνισμό για να μην ταλαιπωρούνται οι επιβάτες. Μπορούσαμε νάχαμε αποφύγει αυτήν την περιπέτεια, νάχαμε κάπου αράξει για να περνάγαμε τουλάχιστον την νύχτα, αλλά βλέπεις ο καπετάν-Γεράσιμος είναι πολύ του καθήκοντος. Νιώθει καλά τι θα πει να εξυπηρετείς μιας άγονη γραμμή, γι’ αυτό επέμενε να πιάσουμε σ’ όλες τις σκάλες. […] Και αποβιβάζομαι την άλλη μέρα στη Δάφνη με τις καλύτερες εντυπώσεις για τους λαμπρούς αυτούς ανθρώπους του ΠΑΝΑΓΗ – από τον πρώτο καπετάνιο ίσαμε τον τελευταίο θερμαστή – που αγωνίζονται μερόνυχτα με τα στοιχεία, για να ζήσει ήσυχα και νοικοκυρεμένα η φαμίλια τους, κάτω εκεί στη στεριά…»

Σε άλλο τεύχος του ίδιου περιοδικού δημοσιεύτηκε ένα άρθρο με τίτλο «Γύρω απ’ τη Χαλκιδική» όπου ο ίδιος αρθρογράφος περιγράφει τη συνάντηση του με τους αξιωματικούς του πλοίου: «εγνώρισα δυο συμπαθητικούς θαλασσόλυκους, τον Γεράσιμο Φωκά πρώτο καπετάνιο και ιδιοκτήτη του ατμόπλοιου ΠΑΝΑΓΗΣ και τον Δημήτριο Μελέτη, δεύτερο καπετάνιο. Είναι και οι δυο Κεφαλλονίτες και φυσικά όλο σχεδόν το πλήρωμα του μικρού σκάφους που κυβερνούν, και που κάθε Πέμπτη αφήνει το λιμάνι της Θεσσαλονίκης για να καταλήξει ύστερα από τόσες σκάλες στην Καβάλα – η άγονη γραμμή – κατάγεται από το διαβολεμένο αυτό νησί του Ιονίου.»

ΠΑΝΑΓΗΣ

Ο πλοίαρχος Γεράσιμος Φωκάς

Το Σάββατο της 9ης Φεβρουάριου 1936 το ΠΑΝΑΓΗΣ απέπλευσε από τη Θεσσαλονίκη για να εκτελέσει ένα ακόμη δρομολόγιο της άγονης γραμμής της Χαλκιδικής, μεταφέροντας γενικό φορτίο και 30.000 οκάδες καπνών. Περίπου τα μεσάνυχτα προσάραξε στην αμμόγλωσσα παρά τον φάρο της Επανωμής, εξαιτίας των αντίξοων καιρικών συνθηκών, δηλαδή της θαλασσοταραχής και της πυκνής ομίχλης. Την Κυριακή έσπευσε σε βοήθεια του το ναυαγοσωστικό ΜΙΜΗΣ (το οποίο από το 1941 αναπαύεται στο βυθό ανοιχτά του Τούρλου Αιγίνης) αλλά εξαιτίας βλάβης δεν μπόρεσε να βοηθήσει το σκάφος. Επίσης κατέπλευσε μια φορτηγίδα στην οποία στάθηκε δυνατόν να μεταφερθούν αρκετά από τα εμπορεύματα που μετέφερε το ΠΑΝΑΓΗΣ. Την επομένη το ΜΙΜΗΣ επιχείρησε εκ νέου να προσεγγίσει αλλά στο μεταξύ είχε ξεσπάσει σφοδρή χιονοθύελλα, με αποτέλεσμα και αυτό να παρασυρθεί και να προσαράξει. Η περιοχή είχε τις ημέρες εκείνες πληγεί από χιονοθύελλα που είχε προκαλέσει μεγάλες ζημιές ενώ περισσότεροι από δέκα άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους σε διάφορα ναυτικά δυστυχήματα. Τελικά μετά από προσπάθειες το ΜΙΜΗΣ κατάφερε να αποκολληθεί, ενώ το πλήρωμα του ΠΑΝΑΓΗΣ παρέμενε στο σκάφος κάνοντας υπεράνθρωπες προσπάθειες για να αντλήσουν τα νερά που είχαν κατακλύσει το πρωραίο κύτος του. Η χιονοθύελλα συνοδεύτηκε από ισχυρή θαλασσοταραχής με αποτέλεσμα τα κύματα να σαρώνουν τα καταστρώματα και τη γέφυρα του ΠΑΝΑΓΗΣ. Η κατάσταση στο ημιβυθισμένο σκάφος ήταν πλέον τραγική και ώθησε ορισμένους να σκαρφαλώσουν στα παγωμένα ξάρτια όπου παρέμειναν όλο το βράδυ της Τρίτης. Κατά τη διάρκεια της νύχτας ο Πλοίαρχος Φωκάς και ένας θερμαστής έχασαν τη ζωή τους από το ψύχος και την εξάντληση, ενώ ο ναύκληρος παρασύρθηκε από τα κύματα και πνίγηκε.

ΠΑΝΑΓΗΣ

Το μέλος του πληρώματος Αλέξανδρος Καλτσίδης

Η προφορική παράδοση των κατοίκων της Επανωμής κάνει λόγω για περιπλάνηση κάποιων εκ των ναυαγών του ΠΑΝΑΓΗΣ στη ξηρά, για απώλεια του προσανατολισμού τους εξαιτίας του χιονιού και της ομίχλης και ότι τελικά πέθαναν από υποθερμία. Ωστόσο ο τύπος της εποχής αναφέρει πως δέκα μέλη του πληρώματος του ημιβυθισμένου ΠΑΝΑΓΗΣ διασώθηκαν από το ναυαγοσωστικό ΜΙΜΗΣ που κατάφερε να προσεγγίσει το ναυάγιο το πρωί της Τετάρτης 12 Φεβρουαρίου. H εφημερίδα «Μακεδονία» αναφέρει σχετικά: «Παντού θύματα, καταστροφαί, ζημιαί, δράματα. Το μεγαλύτερο δράμα συνέβη εις το ημιβυθισθέν παρά την Επανωμήν ατμόπλοιον ΠΑΝΑΓΗΣ το οποίον από του παρελθόντος Σαββάτου μετά άγριαν επί διήμερον πάλην προς τη θάλασσαν και προς όλα τα στοιχεία της φύσεως υπέκυψε τέλος ημιβυθισθέν. Ο πλοίαρχος και δυο άνδρες του πληρώματος απέθανον εκ ψύξεως εν τη εκτελέσει του καθήκοντος των δια τη σωτηρία του πλοίου και των συντρόφων των

ΠΑΝΑΓΗΣ

Ο νεκρός πλοίαρχος Γεράσιμος Φωκάς

Το ναυάγιο εγκαταλείφθηκε στα στοιχεία της φύσης και κατά τη συνήθεια της εποχής θα λεηλατήθηκε από τους περίοικους. Πιθανώς τμήματα του να αφαιρέθηκαν και να πουλήθηκαν ως παλιοσίδερα. Σήμερα το μόνο που απομένει να το θυμίζει είναι ο λέβητας που εξακολουθεί να είναι ορατός πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.

ΠΑΝΑΓΗΣ

Ο λέβητας του ΠΑΝΑΓΗΣ στις ακτές της Επανωμής

Author: Ομάδα Εναλίων Αποτυπώσεων

Η Ομάδα Εναλίων Αποτυπώσεων (ΟΕΑ) του Εργαστηρίου Τοπογραφίας, στο Τμήμα Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών, συνεργάζεται με τα μέλη της καταδυτικής κοινότητας για την αναζήτηση, την τεκμηρίωση, την μελέτη και την ανάδειξη των ιδιαιτεροτήτων του θαλασσίου περιβάλλοντος, αναλαμβάνοντας συγχρόνως την σχετική ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού. Μέσω εξειδικευμένων προγραμμάτων εκπαίδευσης και ενάλιων δραστηριοτήτων που συντονίζουν ή συμμετέχουν τα μέλη της ΟΕΑ επιδιώκεται η ασφαλής και υπεύθυνη προσέγγιση στα βυθισμένα τεκμήρια της φυσικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς.