Στις αρχές Νοεμβρίου, στα πλαίσια του 15ου Εθνικού Συνέδριου Χαρτογραφίας (“Η Χαρτογραφία των Κρίσεων“), δημοσιεύθηκε μια προκαταρτική μελέτη για ναυάγια πλοίων στην Μαγνησία (περιοχή Παγασητικού – Πηλίου) τα οποία σχετίζεται με την περίοδο του ΒΠΠ. Ενώ έχουν γίνει σημαντικές προσπάθειες για την προστασία και την ανάδειξη των ενάλιων πολιτισμικών αγαθών που σχετίζονται με την αρχαιότητα (π.χ. εργασίες αποτύπωσης, κηρύξεις ενάλιων αρχαιολογικών χώρων και ορισμός πλαισίου επισκέψεων σε αυτούς), αντίστοιχα τεκμήρια της σύγχρονης ιστορίας μας παραμένουν άγνωστα (άρα και χωρίς την ανάλογη προστασία) καθώς δεν έχουν μελετηθεί στον ίδιο βαθμό.
Η εργασία προσπαθεί να καταγράψει τα ναυάγια πλοίων κατά τη διάρκεια του ΒΠΠ στην Μαγνησία, ώστε αρχικά να διευκολυνθεί η περαιτέρω έρευνα. Απώτερος σκοπός της είναι να ενημερώσει και να ευαισθητοποίησει όχι μόνο τους επισκέπτες αλλά και τους κατοίκους της Μαγνησίας ως άμεσα εμπλεκόμενους στις διαδικασίες για την προστασία, τη διαχείριση και την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής.
Κατανομή ναυαγίων του ΒΠΠ ανά τοποθεσία και ανά αιτία βύθισης (αερ. επιδρομή – γαλάζιο, επιδρομή σκάφους – γκρι, επιδρομή υποβρυχίου – μπλε, νάρκη – κόκκινο, σκόπιμη βύθιση – πορτοκαλί, αδιευκρίνιστες πολεμικές ενέργειες – κίτρινο, άλλες αιτίες – πράσινο)
Σύμφωνα με τα στοιχεία της εργασίας “Ναυάγια πλοίων κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου – Θεματική Χαρτογράφηση στην περιοχή Παγασητικού – Πηλίου” (Παπαδημητρίου, 2018) προκύπτει ότι στην ευρύτερη περιοχή έχουν βυθιστεί 102 πλοία στο διάστημα από το 1941 μέχρι το 1945, αριθμός που αντιστοιχεί σχεδόν στο 10% του εκτιμώμενου συνόλου των πλοίων που ναυάγησαν στις ελληνικές θάλασσες την περίοδο του ΒΠΠ (βλ. προηγούμενη σχετική μελέτη).
Παρκάτω ακολουθούν επιλεγμένα χαρακτηριστικά των ναυαγίων πλοίων (ανά έτος):
| Ημερομηνία | Όνομα Πλοίου | Τύπος Πλοίου | Τοποθεσία | Αιτία Ναυάγησης |
| 1941 | Στάμος 8ος | πετρελαιοκίνητο | Βόλος | – |
| 01/1941 | Kate (War Envoy) | δεξαμενόπλοιο | στενό Τρίκερι | νάρκη |
| 04/1941 | City of Carachi↑ | φορτηγό | Βόλος | προσάραξη |
| 04/1941 | Brattdal↑ | φορτηγό | Βόλος | αερ. επιδρομή |
| 04/1941 | Αριάδνη | (μικρό) φορτηγό | Παγασητικός | σκόπιμη βύθιση |
| 04/1941 | Βαρβάρα | (μικρό) φορτηγό | Παγασητικός | σκόπιμη βύθιση |
| 04/1941 | Γεωργία | (μικρό) φορτηγό | Παγασητικός | σκόπιμη βύθιση |
| 04/1941 | Γραβιά | (μικρό) φορτηγό | Παγασητικός | σκόπιμη βύθιση |
| 04/1941 | Δαμασκηνός ή Δαμασκηνή | ατμόπλοιον | στενό Τρίκερι | πυροβολισμός (βομβαρδισμός) |
| 04/1941 | Παρασκευούλα | (μικρό) φορτηγό | Παγασητικός | σκόπιμη βύθιση |
| 04/1941 | Στάμος 3ος | (μικρό) φορτηγό | Παγασητικός | σκόπιμη βύθιση |
| 04/1941 | Φλώρα | (μικρό) φορτηγό | Παγασητικός | σκόπιμη βύθιση |
| 04/1941 | Χατζής | (μικρό) φορτηγό | Παγασητικός | σκόπιμη βύθιση |
| 05/1941 | Larissa (Oderland, Avola) | ατμόπλοιον | στενό Τρίκερι | νάρκη |
| 10/1941 | Άγιος Χαράλαμπος | πετρελαιοκίνητο | Πήλιο | ατύχημα |
| 10/1941 | Ευαγγελίστρια | πετρελαιοκίνητο | στενό Τρίκερι | – |
| Ημερομηνία | Όνομα Πλοίου | Τύπος Πλοίου | Τοποθεσία | Αιτία Ναυάγησης |
| 04/1942 | Άγιος Νικόλαος | πετρελαιοκίνητο | Βόλος | νάρκη |
| 09/1942 | Συμεών ή Alex 20 | ιστιοφόρο | Σκιάθος | επιδρομή υποβρυχίου [ΝΗΡΕΥΣ] |
| 10/1942 | Τέτη Σιγάλα | φορτηγό | Πήλιο | προσάραξη |
| 10/1942 | 10V 3 (Βύρων) | ανθυποβρυχιακό | Πήλιο | προσάραξη |
| Ημερομηνία | Όνομα Πλοίου | Τύπος Πλοίου | Τοποθεσία | Αιτία Ναυάγησης |
| 03/1943 | Αετός | πετρελαιοκίνητο | στενό Τρίκερι | κακοκαιρία |
| 05/1943 | Rigel (Reaumur, Turcio Di Monte Jurra) | φορτηγό | στενό Τρίκερι | προσάραξη |
| 06/1943 | Άγιος Γεώργιος | ιστιοφόρο | Πήλιο | επιδρομή υποβρυχίου [TAURUS] |
| 06/1943 | Άγιος Γεώργιος | πετρελαιοκίνητο | Σκιάθος | επιδρομή σκάφους |
| 07/1943 | Ερμής | πετρελαιοκίνητο | Πήλιο | – |
| 07/1943 | Κωνσταντίνος Λουλούδης | φορτηγό | στενό Τρίκερι | επιδρομή σκάφους |
| 09/1943 | Μαρία Μ. | ιστιοφόρο | Σκιάθος | επιδρομή σκάφους |
| 09/1943 | Νικόλαος Μ. | ρυμουλκό | Σκιάθος | επιδρομή σκάφους |
| 09/1943 | Perigord (P.L.M. 24) | φορτηγό | Πήλιο | νάρκη (προσάραξη) |
| 09/1943 | Κατσώνης | υποβρύχιο | Πήλιο | επιδρομή σκάφους |
| 09/1943 | Ζωή | πετρελαιοκίνητο | Πήλιο | – |
| 11/1943 | Αμαλία ή 12M5 | πλωτή εξέδρα | Βόλος | αερ. επιδρομή |
| Ημερομηνία | Όνομα Πλοίου | Τύπος Πλοίου | Τοποθεσία | Αιτία Ναυάγησης |
| 1944 | Άγιος Ελευθέριος | φορτηγό | Βόλος | σκόπιμη βύθιση |
| 1944 | Άγιος Ιωάννης | φορτηγό | Βόλος | σκόπιμη βύθιση |
| 1944 | Άγιος Σπυρίδων | φορτηγό | Βόλος | σκόπιμη βύθιση |
| 1944 | Αθανάσιος | φορτηγό | Βόλος | σκόπιμη βύθιση |
| 1944 | Αλέξανδρος↑ (Θέτις, Mazesta, Mazorie, Salem) | ρυμουλκό | Βόλος | νάρκη |
| 1944 | Βόλος | φορτηγό | Βόλος | σκόπιμη βύθιση |
| 1944 | Βόλος | φορτηγό | Βόλος | σκόπιμη βύθιση |
| 1944 | Γεώργιος | φορτηγό | Βόλος | σκόπιμη βύθιση |
| 1944 | Δημήτριος | φορτηγό | Βόλος | σκόπιμη βύθιση |
| 1944 | Θεσσαλία | φορτηγό | Βόλος | σκόπιμη βύθιση |
| 1944 | Κωνσταντίνος | φορτηγό | Βόλος | σκόπιμη βύθιση |
| 1944 | Παναγία | πετρελαιοκίνητο | Βόλος | σκόπιμη βύθιση |
| 1944 | Πάτρα | φορτηγό | Βόλος | σκόπιμη βύθιση |
| 1944 | Περικλής | φορτηγό | Βόλος | σκόπιμη βύθιση |
| 1944 | Χριστόδουλος | φορτηγό | Βόλος | σκόπιμη βύθιση |
| 02/1944 | Ευαγγελίστρια | ιστιοφόρο | Παγασητικός | επιδρομή σκάφους |
| 02/1944 | Αγία Τριάς | πετρελαιοκίνητο | Πήλιο | – |
| 03/1944 | Αγία Παρασκευή | πετρελαιοκίνητο | Πήλιο | σκόπιμη βύθιση |
| 04/1944 | Σαμσών | σλέπι | Πήλιο | επιδρομή υποβρυχίου |
| 05/1944 | Αγλαϊα | καταδιωκτικό | Σκιάθος | τορπιλισμός |
| 06/1944 | Rigel (Reaumur, Turcio Di Monte Jurra) | φορτηγό | Παγασητικός | τορπιλισμός |
| 06/1944 | GN 61 (10M 12, M4, Αγία Μαρίνα Αικατερίνη) | ακτοφυλακή | Σκιάθος | επιδρομή υποβρυχίου |
| 06/1944 | GN 62 (GM 62, 10M 13, Κωνσταντίνος) | ακτοφυλακή | Σκιάθος | επιδρομή υποβρυχίου |
| 08/1944 | Άγιος Γεώργιος↑ (Seadog, Stal Ward) | ρυμουλκό – ναυαγοσωστικό | Βόλος | σκόπιμη βύθιση [ανελκύστηκε] |
| 08/1944 | Άγιος Γεώργιος | – | Πήλιο | κακοκαιρία – προσάραξη |
| 09/1944 | Peter (Elbe, P.L.M. 16) | φορτηγό | Σκιάθος | προσάραξη [επιδρομή υποβρυχίου VAMPIRE] |
| 10/1944 | Zar Ferdinand ή Tzar Ferdinand | νοσοκομείο | Πήλιο | επιδρομή υποβρυχίου [CURIE] |
| 10/1944 | Σαλαμίς (ή Neiztender XII) | συνοδευτικό | Σκιάθος | επιδρομή υποβρυχίου [CURIE] |
| 10/1944 | GW 03 (Perasto, Avala, Suzuki II, Rayon Vert, Clitene, Vanikoro, Sea Fay) | ατμόπλοιον | Σκιάθος | τορπιλισμός |
| 10/1944 | Ελένη↑ (Harlingen, Ανατολικός Αστήρ) | πετρελαιοκίνητο | Παγασητικός | – |
| 10/1944 | Θεολόγος | πετρελαιοκίνητο | Βόλος | – |
| 10/1944 | IO 05 | αποβατηγό | Πήλιο | αερ. επιδρομή |
| 10/1944 | IO 54 (L 1554) | αποβατηγό | Πήλιο | αερ. επιδρομή |
| 10/1944 | SF 293 | αποβατηγό (αρμάτων) | Βόλος | αερ. επιδρομή |
| 10/1944 | Αριστέα | πετρελαιοκίνητο | Βόλος | αερ. επιδρομή |
| 10/1944 | Λέρος | βυθοκόρος | Βόλος | – |
| 10/1944 | Anna↑ (Adriana) | φορτηγό | Βόλος | αερ. επιδρομή |
| 10/1944 | Annie (Neo) | φορτηγό | Βόλος | αερ. επιδρομή |
| 10/1944 | F 123 | αποβατικό | Βόλος | – |
| 10/1944 | Famiglia Merica | ιστιοφόρο | Βόλος | – |
| 10/1944 | GA 03 | ακτοφυλακή | Βόλος | – |
| 10/1944 | GK 57 | ακτοφυλακή | Βόλος | – |
| 10/1944 | GK 91 (KFK 7) | ακτοφυλακή | Βόλος | – |
| 10/1944 | GK 92 (KFK 8) | ακτοφυλακή | Βόλος | – |
| 10/1944 | GN 92 (GM 92, KFK 30) | ακτοφυλακή | Βόλος | – |
| 10/1944 | GN80 | ακτοφυλακή | Βόλος | – |
| 10/1944 | HP 55 | ρυμουλκό | Βόλος | – |
| 10/1944 | Irene | μεταφορά πυρομαχικών | Βόλος | έκρηξη |
| 10/1944 | Laudon | φορτηγό | Βόλος | – |
| 10/1944 | LS 10↑ | ταχύπλοο | Βόλος | – |
| 10/1944 | Nordpol | φορτηγό | Βόλος | – |
| 10/1944 | Suda 34 | συνοδευτικό | Παγασητικός | – |
| 10/1944 | TA 38 (Spada) | τορπιλάκατος | Βόλος | σκόπιμη βύθιση |
| 10/1944 | UJ 2102↑ (12V 6, Birgitta) | ανθυποβρυχιακό | Βόλος | – |
| 10/1944 | Άγνωστο | πετρελαιοκίνητο | Βόλος | – |
| 10/1944 | Εισόδια | πετρελαιοκίνητο | Βόλος | – |
| 10/1944 | San Michele | πετρελαιοκίνητο | Βόλος | – |
| 10/1944 | Ιάσων | πετρελαιοκίνητο | Βόλος | σκόπιμη βύθιση |
| 10/1944 | GA 73 (R 14 / Commandante Maddalena) | ακτοφυλακή (ναρκαλιευτικό) | στενό Τρίκερι | αερ. επιδρομή |
| 10/1944 | GA 76 (R 159 / Giovannino) | ακτοφυλακή (ναρκαλιευτικό) | στενό Τρίκερι | αερ. επιδρομή |
| 10/1944 | General Jacob III | τσιμεντόπλοιο | Βόλος | – |
| 10/1944 | General Lambert↑ | τσιμεντόπλοιο | Βόλος | – |
| 10/1944 | Seeräuber (Novatie) | (μικρό) φορτηγό | Βόλος | – |
| 10/1944 | Seestern (Orion) | (μικρό) φορτηγό | Βόλος | – |
| 10/1944 | TA 18 (Solferino) | αντιτορπιλικό | στενό Τρίκερι | νάρκη |
| 10/1944 | Αετός II | πετρελαιοκίνητο | Παγασητικός | σκόπιμη βύθιση |
| 12/1944 | Ιωνία↑ | επιβατηγό | Σκιάθος | προσάραξη |
| Ημερομηνία | Όνομα Πλοίου | Τύπος Πλοίου | Τοποθεσία | Αιτία Ναυάγησης |
| 01/1945 | Treern T451 (T51) | φαλαινοθηρικό | στενό Τρίκερι | νάρκη |
| 03/1945 | Άγνωστο | ανεμότρατα | Σκιάθος | νάρκη |
Το σύμβολο “↑” δίπλα στα ονόματα πλοίων δηλώνει ότι τα ναυάγια έχουν ανελκυστεί.
Τα στοιχεία που περιγράφονται με πλάγιους χαρακτήρες είναι προς επαλήθευση από άλλες πηγές.
Οι πηγές που αξιοποιήθηκαν για τα χαρακτηριστικά των ναυαγίων περιλαμβάνουν την έκδοση με τίτλο “Ναυάγια στις Ελληνικές Θάλασσες, 1900-1951” (Ντούνης, 2001) και τα δημοσιευμένα στο διαδίκτυο άρθρα “Gesamtverluste 1939-1945” (Hoffmann, 2015), “Ναυάγια πολέμου με πλεούμενα νηολογίου Βόλου” (Καρταπάνης, 2015) και “Ναυάγια του Νοτίου Πηλίου” (Γκαλόν, 2012).
Αναφορές
Γκαλόν Δ., 2012. “Ναυάγια του Νοτίου Πηλίου”, www.scubadive.gr, URL: http://www.scubadive.gr/forum/showthread.php?t=5828 (11/11/2018)
Καρταπάνης Γρ., 2015. “Ναυάγια πολέμου με πλεούμενα νηολογίου Βόλου”, www.taxydromos.gr, URL: http://www.taxydromos.gr/%CE%93.%CE%9A%CE%B1%CF%81%CF%84%CE%B1%CF%80%CE%AC%CE%BD%CE%B7%CF%82/192626-grhgorhs-kartapanhs-nayagia-pole%CE%BCoy-%CE%BCe-pleoy%CE%BCena-nhologioy-boloy.html (11/11/2018)
Ντούνης Χ., 2001. Ναυάγια στις Ελληνικές Θάλσσσες. 1900-1950 (τομ. Α ́), Αθήνα: Finatec
Παπαδημητρίου K., 2018. Ναυάγια πλοίων κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου – Θεματική Χαρτογράφηση στην περιοχή Παγασητικού – Πηλίου. Πρακτικά 15ου Εθνικού Συνέδριου Χαρτογραφίας “Η Χαρτογραφία των Κρίσεων”. Θεσσαλονίκη, 31/10-2/11/2018
Hoffmann K., 2015. “Gesamtverluste 1939-1945”, Schiffsverluste 01.09.1939 – 02.09.1945, URL: http://www.schiffswrackliste.de/index.htm (11/11/2018)
