To AULDMUIR, μετέπειτα ΤΕΤΗ στον ποταμό Avon της Αγγλίας
Στις 22 Ιουλίου 2023 πραγματοποιήθηκε παρουσίαση στην Δημόσια Ιστορική Βιβλιοθήκη Ζαγοράς, με ομιλητές τον Άρη Μπιλάλη και τον Νικόλα Σιδηρόπουλο και θέμα ”κατάδυση στα ναυάγια του Ανατολικού Πηλίου’’. Κατά την διάρκεια της ομιλίας πήρε το λόγο ο κύριος Φάνης Χιώτης, κάτοικος Πουρίου Πηλίου ο οποίος μας μετέφερε τις προσωπικές μαρτυρίες του πατέρα του ο οποίος έζησε τα γεγονότα. Ακολουθεί η ομιλία του.
Καλησπέρα σε όλους. Είμαι λίγο πολύ, είμαι γνωστός. Το ναυάγιο έγινε τον Οκτώβριο του 42. Ο πατέρας μου ήταν ή ο πρώτος ή από τους πρώτους που ανέβηκε απάνω σ΄ αυτό το πλοίο. Οι Γερμανοί καθήσαν μερικές μέρες. Αμέσως δεν βγήκαν απ’ το πλοίο, βγήκαν την επαύριο με βοήθεια απ’ τους Πουριανούς, εκεί πέρα τους Χιωταίους. Με συνοδεία του Σταύρου του Βλάχου από τη Ζαγορά που ήταν εκεί στον Οβριό είχε κτήμα. Ο καπετάνιος του πλοίου που λέγεται ότι είχε καταγωγή από το Ανήλιο. Ο Γερμανός και ο Σταύρος ο Βλάχος ήρθαν στη Ζαγορά, στην τότε φρουρά εδώ πέρα που ήταν οι Ιταλοί, Γερμανοί, τί ήταν…
Όλα τα βαρέλια που είχε απάνω αυτό το πλοίο εννοείται ότι φύγαν τα περισσότερα. Οι ντόπιοι δεν ενδιαφέρόνταν τόσο πολύ για βαρέλια ούτε για τα καύσιμα που είχαν μέσα. Αυτοί που ενδιαφέρόνταν για καύσιμα ήταν αυτοί που ήταν στον κάμπο που χρησιμοποιούσαν πετρέλαιο για ατομικές ανάγκες. Οι ντόπιοι άδειαζαν τα βαρέλια με την βενζίνα σε κάνιστρα, μεταφέραν τα βαρέλια ή τα παίρναν για άλλες χρήσεις, και ορισμένοι παίρναν, ας πούμε, και μπορεί να είχαν πάρει κι από ένα βαρέλι βενζίνα το οποίο το είχαν θαμμένο στα χωράφια.
Βαρέλι από το ναυάγιο του ΤΕΤΗ, όπως είναι ορατό από την επιγραφή ανήκει στην Ιταλική εταιρία πετρελαιοειδών AGIP (Azienda Generale Italiana Petroli)
Οι Γερμανοί καθήσαν γύρω στις 20 μέρες. Σ’ όλο αυτό όμως το διάστημα, αυτό το καράβι δεν… αυτά που λέει ο Γερμανός στην αναφορά είναι γραμμένη στα μέτρα του να μην τιμωρηθεί απ’ τους ανώτέρους. Κανένας δεν φυλούσε αυτό το πλοίο. Απ’ την πρώτη στιγμή οι Κεραμιδιώτες, ο Φίλιππος ο Τζώρτζης, ο Κοντογιάννης και οι Γρηγοραίοι, ο πατέρας μου που είχε κι’ αυτός εκείνη τη περίοδο ένα καΐκι, ήταν όλη μέρα πάνω στο καράβι αυτό. Οι μεγάλες οι βόμβες αδειάζονταν με τα σφυριά εκεί πέρα, αφοπλίζονταν μετά και αδρανοποιούνταν πρώτα, όπως τους είχαν δείξει οι ΕΛΑΣΙΤΕΣ που κι’ αυτοί ήταν εκεί 100άδες. Φορτώναν τα υλικά αυτά στα καΐκια οι δικοί μας, όπως ο πατέρας μου εκεί πέρα, και τα ανταλλάσσαν με άλλα προϊόντα στα νησιά. Οι μικρές οι βόμβες παίρνονταν στα χέρια γιατί ήταν περίπου στα 20 κιλά, ενώ οι μεγάλες με βαριοπούλες χτυπιόταν γύρω γύρω το περίβλημα και παίρναν από μέσα την εκρηκτική ύλη και την ανταλλάσσαν στα νησιά και την έπαιρνε και ο ΕΛΑΣ.
Αεροπορική βόμβα των SD 50L, ο αριθμός αναφέρεται στο βάρος της βόμβας που είναι 50 λίβρες
Απ’ αυτό το καράβι θα πρέπει νααα… έχουν το Πουρί τουλάχιστον, να έχει ας πούμε 500 βόμβες. Άδειες βέβαια οι οποίες τις πουλούσαν στον παλιατζή. Στο δικό μου το κτήμα έχει τουλάχιστον 10. Οι οποίες βέβαια άλλες τις έχουμε κάνει γλάστρες, γιατί έχουμε και μία φωτογραφία με γλάστρα, άλλες τις έχουμε βάλει μεσ’ στις πεζούλες, άλλες τις έχουμε στις αυλές, άλλες τις έχουμε ποτίστρες για τις κότες επειδή είναι ανατιναγμένες.
Τί να σας πω τώρα, δηλαδή απ’ αυτό το καράβι απ’ τη πρώτη μέρα ο πατέρας μου είχε βγάλει τις κλειδαριές απ’ τις πόρτες, τις πιατέλες απ’ τα σερβίτσια, τα πιστόλια του καπετάνιου…. Εκεί πάνω στο καράβι θα πρέπει να ήταν κάθε βράδυ, θα πρέπει να ήταν πάνω από 50 άτομα. Αυτά που σας λέω είναι, τάχει αφηγηθεί ο ίδιος ο πατέρας μου που εμπορεύονταν απ’ το καράβι αυτό τα υλικά. Και οι ΕΛΑΣΙΤΕΣ.
Πιάτο από το ναυάγιο του ΤΕΤΗ
Στο καράβι αυτό είχε συνήθως… μάλλον το πιο μεγάλο φορτίο που είχε ήταν να χρησιμοποιηθεί στην αεροπορία. Δεν υπήρχαν δηλαδή πυρομαχικά για πεζικό. Υπήρχαν μεγάλες βόμβες που μόνο από αεροπλάνα μπορούσαν να πέσουν. Αλεξίπτωτα, φωτοβολίδες, καύσιμα, μοτοσικλέτες, λίγα αυτοκίνητα… Απ’ τις μοτοσικλέτες και απ’ τα αυτοκίνητα οι Κεραμιδιώτες κι’ απ’ το κάμπο βγάζαν τα λάστιχα και τα φτιάχναν σόλες για παπούτσια. Παίρναν τις μηχανές, τις ξεβιδώναν, δηλαδή όταν ήρθαν οι Γερμανοί να πάρουν ένα μέρος του φορτίου, απ’ τ’ αυτοκίνητα αυτά δεν υπήρχε κάτι να τα…. Ο γρύλος κι αυτός, ο πατέρας μου τον έχει παρμένο, το ψαλίδι αυτό…., δεν υπήρχε κάτι χρήσιμο και τα παρατήσαν. Δεν ήταν δηλαδή, ήταν λεηλατημένο αυτό το πλοίο. Εεεε δηλαδή οι Γερμανοί υπήρχαν, αλλά οι Γερμανοί δεν ήταν απάνω στο πλοίο. Το πλοίο αυτό ήταν τουλάχιστον 3 μέτρα πάνω απ’ τη θάλασσα όπως είχε προσαράξει. Ήταν δύσκολο δηλαδή και ήταν… και δεν υπήρχαν ούτε φώτα εκεί, ούτε στύλοι να πεις ότι βλέπεις κάτι. Μέσ στο σκοτάδι πού να σε δουν οι Γερμανοί. Οι Γερμανοί μπορεί ν’ ακούγαν αλλά δεν ήταν και καμμία μεγάλη δύναμη να πεις θαλλά κάνει κάποια έφοδο γιατί οι ΕΛΑΣΙΤΕΣ ήταν τουλάχιστον 500 στην περιοχή. Οπότε δε μιλούσε κανένας. Εντάξει, οι Γερμανοί πήραν κάποια εφόδια απ’ αυτά που είχαν, μπορεί να έκαναν ας πούμε και να «πιάσαν» και κάποιον, δεν ξέρω, αν και δεν έχω ακούσει κάτι τέτοιο…
Φύγαν οι Γερμανοί μέσα σε 20 μέρες και τοποθετήθηκε και ένα φυλάκιο στον Άγιο Νικόλα, εκεί που είναι η εκκλησία, 9 ή 10 άτομα. Αυτοί βέβαια δεν πειράξαν, στο πλοίο δεν πατήσαν καθόλου. Αυτοί τους μόνους που πιάναν ήταν αυτοί που έρχονταν απ’ το κάμπο με κάποιο ντενεκέ, ας πούμε, να πάρουν πετρέλαιο. Αυτούς τους συλλαμβάναν και τους δέρναν πράγματι. Γιατί ήρθε κι’ ένας θείος μου απ’ το Βόλο, ο Κυριάκος ο Μίχος, τον οποίο τον πιάσαν οι Ιταλοί και τον δείραν. Δηλαδή αυτό είναι σίγουρο ότι τους δέρναν.
Φωτοβολίδα από την οποία λείπει το ρύγχος πιθανότατα τύπου BLC 50
Τώρα αυτό το πανηγύρι κράτησε πολύ καιρό. Εεεε μετά τώρα οι Γερμανοί όταν είδαν ότι το πλοίο αυτό τους ήταν άχρηστο, προσπάθησαν να το ανατινάξουν με αεροπλάνα. Εν τω μεταξύ στην περιοχή ήρθε εκπρόσωπος απ’ αυτούς που είχαν, ας πούμε, που είχαν ιδιοκτησία το πλοίο, μαζί με συνεργείο με δύτες για να δουν αν το πλοίο αυτό μπορεί, ας πούμε, να το πάρουν από κει πέρα, ας πούμε, η εταιρεία η ίδια. Το πρόβλημα όμως είναι ότι η κυρία που ήρθε εκεί πέρα σαν ιδιοκτήτρια είπε ότι είναι η χήρα του Εμπειρίκου. Τώρα Εμπειρίκος, Νομικός, Σιγάλας, δεν ξέρω τι συγγένεια έχουν αυτοί. Ή μπορεί να εκπροσωπούσε τη Σιγάλα. Δεν το ξέρω αυτό. Σημασία έχει ότι αυτή που ήρθε εκεί πέρα και παρουσιάστηκε, είπε ότι ήταν η χήρα του Εμπειρίκου. Στην συνέχεια, οι Γερμανοί, τώρα παρένθεση αυτό για την ιδιοκτησία, δεν ξέρω τίνος ήταν το πλοίο ούτε και θυμάμαι το όνομα, ξέρω ότι είχε γυναικείο όνομα το πλοίο.
Στην συνέχεια οι Γερμανοί προσπαθήσαν με το αεροπλάνο, με αεροπλάνα μάλλον πολλά, αλλά επειδή το πλοίο ήταν φορτωμένο με πολλά πυρομαχικά, τ’ αεροπλάνα ήταν, δεν ήταν τόσο γρήγορα, φοβόταν να πλησιάσουν να ρίξουν τις βόμβες για να βρουν τον στόχο. Οπότε μία μόνο βόμβα βρήκε το πίσω μέρος στην πρύμνη, το οποίο κόπηκε η πρύμνη και πλέον ήταν ακόμα πιο εύκολο να ανεβαίνουν να λεηλατούν το πλοίο οι άλλοι.
Σκάλα από το ναυάγιο του ΤΕΤΗ
Τέλος πάντων το ανατινάξαν το καράβι και το 1952 ήρθε η εταιρεία για να πάρει τα παλιοσίδερα. Η εταρεία έφερε ένα γερανό εκεί πέρα ο οποίος λεγόταν ΗΡΑΚΛΗΣ. Τη μπίγα με το ρυμουλκό κι’ αυτά. Είχε τοποθετήσει εκεί πέρα σαν επιστάτη το Σπύρο το Χιώτη απ ‘ τη Ζαγορά. Ο οποίος, ας πούμε, ό,τι παλιοσίδερο τώρα μάζευαν οι χωριανοί εκεί πέρα απ’ την περιοχή, το παρέδιδαν στο Σπύρο το Χιώτη εκεί πέρα, το ζυγίζαν τί το κάναν, και μια ωραία μέρα τα φόρτωσε όλα αυτή η μπίγα και προσπάθησε να τα πάει για παλιοσίδερα. Στη πορεία όμως, στη θέση στη Τσαγκαράδα την έπιασε φουρτούνα αυτή τηη, αυτό το ρυμουλκό, και εγκατέλειψε τη μπίγα, τη μαούνα πίσω με τα παλιοσίδερα. Και το ρυμουλκό έφυγε για να μην κινδυνεύσει και το ίδιο. Βέβαια, η σχεδία αυτή εκεί πέρα, η μαούνα, εμπατάρισε ας πούμε στη θέση που είναι το Κρυφό Σχολειό.
Τέλος πάντων, επέστρεψε ξανά το ρυμουλκό, ανασύραν εκεί πέρα, ας πούμε, αυτή τη μαούνα εκεί πέρα, τη ξαναφορτώσαν, έληξε αυτή η υπόθεση με το καράβι αυτό.
Αυτό βέβαια το καράβι αυτό, ακόμα υπάρχει. Υπάρχουν κάποια σίδερα, υπάρχουν μέχρι το 1987, υπήρχαν μες τη θάλασσα αντικείμενα απ’ τα αυτοκίνητα, ξέρω γω ας πούμε, σασί, διάφορα κουβούκλια, μπροστινός άξονας ακόμα υπάρχει εκεί πέρα σ’ ενα σημείο και διάφορα άλλα, ας πούμε, εξαρτήματα από μηχανές, από γρανάζια σπασμένα, ένα ακροφύσιο απ’ τηηη… που τροφοδοτούσε ας πούμε τις φτερωτές αυτές εκεί πέρα, τη τουρμπίνα του πλοίου και την…. τέλος πάντων δε ξέρω, ας πούμε τη μηχανή τέλος πάντων… Υπάρχουν δηλαδή πολλά εξαρτήματα αλλά είναι σκρόπια…
Αυτά είχα να πω και αυτά που σας είπα είναι από πρώτο χέρι…..
Ολόκληρη η ομιλία είναι διαθέσιμη στο κανάλι της ομάδας στο youtube
Η απομαγνητοφώνηση της ομιλίας και η έρευνα για τα αντικείμενα έγινε από τον Βασίλη Αγιοπετρίτη
